mogollar

Moğolların hakkında ilk bilgilere komşuları Çinlilerin târihlerinde rastlanır. Verilen bilgilere küçük kabîleler hâlinde ve göçebe şeklinde Gobi Çölü'nde yaşardı. Avcılık ve yağmacılıkla geçinirlerdi. Baskınlarda ok kullanırlardı. Kadınları da harp ederdi. Moğol kabîleleri 13. asrın başına kadar bu hâlde kaldı.

Cengiz Han dönemi

Cengiz Han, Kiyat kabilesinin reisi Yesügey'in büyük oğludur. Yesügey Tatarlar tarafından zehirlenerek öldürülmesinin ardından Temüçin (Cengiz Han) ve ailesinin tüm yetkisi elinden alınmıştır. İleride kan kardeşi Camuka ve babasının arkadaşı Toğrul ile yapacağı ittifak ile yeniden çevresinde etkin bir güç toplayan Cengiz Han, çetin mücâdelelerden sonra dağınık kabîleleri toplayarak itaat altına aldı. Karakurum?da 1204 senesinde yeniden Moğol Devletini kurdu. Moğol ve Tatar hanlarının başı oldu. Moğolistan?ın etrâfındaki ülkelere sefer açtı. On birinci yüzyıldan îtibâren bâzı Türk boylarının Hindistan?a Anadolu?ya ve Karadeniz?in kuzeyinden Balkanlara göç etmesi Moğollara bazı kolaylıklar sağladı. Cengiz Han, 1218 yılına kadar Doğu Türkistan ve Çin?i aldı.Harezmşah Devleti'nin Moğol Elçilerini öldürüp bazılarının da sakallarını yakıp geri yollaması üzerine Cengiz Han 1219?daHarezmşâh Devleti'ne saldırdı.

Moğol ordusu; Batı Türkistan, Horasan, Kandehar, Mültan gibi devrin medeniyet merkezlerini tahrip etti. Buhara,Semerkand, Herat gibi hepsi birer kültür, sanat ve medeniyet âbidesi olan şehirleri yağmalayıp yıktılar.Kafkasya?ya, Rusya?ya ve Anadolu?ya yayıldılar. 1224 senesinde Kara Kurum?a çekildiler. Cengiz Han'ın kurup güçlendirdiği Moğol Devleti'nin idâresinde; Çinli, Tunguz, Tibetli, Türk, İranlı, Afganlı, Arap, Ermeni, Rus ve Alanlaramensup çeşitli boylar vardı.

1227 senesinde Kansu?da ölen Cengiz Han, Moğolları birleştirip, teşkilâtlandırmış ve kendi adıyla anılan meşhûr Cengiz Yasasını çıkarmıştı. Boy beyleri ve kumandanların meydana getirdiği kurultayı vardı. Cengiz?in ölümüyle işgâl ettiği ülkeler, oğulları arasında paylaşıldı. Büyük oğlu Cuci?ye; Batı Sibirya ve Kıpçak bozkırlarından, Harezm?i de içine alan Kuzey Karadeniz kıyılarına kadar olan bölge düştü. Cuci?nin mirâsı, oğlu Batu?ya verildi. İkinci oğlu Çağatay?a Mâveraünnehr?den Doğu Türkistan?a kadar uzanan topraklar verildi. Üçüncü oğluÖgedey; kurultay kararıyla Büyük Moğol Hanı seçildi. En küçük oğlu Tuluy?a Moğol İmparatorluğunun merkez toprakları olan Moğolistan verildi.